World Heart Day 2024:- २९ सप्टेंबर म्हणजेच जागतिक हृदय दिवस. जागतिक हृदय दिन हा हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी रोगांबद्दल (CVDs) जागरुकता वाढविण्यासाठी आणि जागतिक स्तरावर हृदयाच्या आरोग्यास प्रोत्साहन देण्यासाठी दरवर्षी २९ सप्टेंबर रोजी साजरा केला जातो.
World Heart day 2024 या दिवसाचे खास महत्त्व म्हणजे हृदयासंबंधी आणि रक्तवाहिन्यांसंबंधी जे आजार असतात त्या संदर्भात जनजागृती करणे आणि असे आजार होऊ नये किंवा झाले असतील तर काय काळजी घ्यावी यासाठी उपक्रम राबवले जातात. यंदाची म्हणजेच २०२४ ची थीम, या दिवसाचा इतिहास आणि महत्त्व आपण यातून जाणून घेणार आहोत.
World Heart Day 2024 इतिहास
World Heart Day १९९९ मध्ये वर्ल्ड हार्ट फेडरेशन (WHF) ने जागतिक आरोग्य संघटना (WHO) च्या सहकार्याने तयार केला होता. हृदयविकार आणि स्ट्रोकच्या वाढत्या प्रकारांवर प्रकाश टाकण्यासाठी २४ सप्टेंबर २००० रोजी पहिला अधिकृत उत्सव साजरा झाला. आरोग्यदायी जीवनशैलीतील बदलांद्वारे या परिस्थिती अनेकदा टाळता येण्याजोग्या असतात आणि जागतिक स्तरावर जागरूकता वाढवण्यासाठी आणि प्रतिबंधात्मक उपायांना प्रोत्साहन देण्यासाठी हा उपक्रम सुरू करण्यात आला. सुरुवातीला हा दिवस सप्टेंबरच्या शेवटच्या रविवारी साजरा केला जात असे परंतु २०११ मध्ये, WHF ने या कार्यक्रमाचे मानकीकरण करण्यासाठी आणि अधिक जागतिक जागरूकता निर्माण करण्यासाठी प्रत्येक वर्षी २९ सप्टेंबर ही तारीख निश्चित करण्याचा निर्णय घेतला.
World Heart Day 2024 महत्त्व
- हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी रोग हे जगभरातील मृत्यूचे प्रमुख कारण आहे. ज्यात दरवर्षी सुमारे १८.६ दशलक्ष मृत्यू होतात. यामुळे जोखीम घटक आणि त्यांचे व्यवस्थापन कसे करावे याबद्दल लोकांना शिक्षित करण्यासाठी जागतिक हृदय दिनासारख्या जागरूकता मोहिमा आवश्यक आहेत.
- प्रतिबंधात्मक पद्धतींचा प्रचार करून, नियमित आरोग्य तपासण्यांना प्रोत्साहन देऊन आणि निरोगी जीवनशैलीच्या निवडी बद्दल जनजागृती करून हृदयविकाराचा भार कमी करण्याचा उद्देश असल्यामुळे जागतिक हृदय दिनाचे महत्त्व खूप आहे.
- अनेक देशांमध्ये जागतिक हृदय दिन विविध कार्यक्रमांद्वारे साजरा केला जातो. जसे की विनामूल्य हृदय तपासणी, चालणे, मॅरेथॉन, मीडिया मोहिमा आणि शैक्षणिक कार्यक्रम. या सर्वांचा उद्देश हृदयाच्या आरोग्याबद्दल जागरूकता पसरवणे हा आहे.
- जागतिक हृदय दिनाचा जागतिक प्रभाव खोलवर आहे. यात हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी रोगांविरुद्धच्या लढ्यात समुदाय, आरोग्य सेवा प्रदाते आणि सरकारे एकत्र आहेत. अनेक प्रदेशांमध्ये विशेषत: कमी आणि मध्यम उत्पन्न असलेल्या देशांमध्ये जिथे CVD वाढत आहेत त्यांनी हा दिवस लोकांना हृदयाच्या आरोग्याकडे दुर्लक्ष करण्याच्या धोक्यांबद्दल शिक्षित करण्यासाठी एक व्यासपीठ म्हणून स्वीकारला आहे.
- शेवटी जागतिक हृदय दिन हा हृदयाच्या आरोग्याविषयी जागरूकता वाढविण्यात आणि जगभरातील मृत्यूचे प्रमुख कारण रोखण्यासाठी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतो.
World Heart day 2024 theme
या वर्षीच्या World Heart day 2024 “कृतीसाठी हृदयाचा वापर करणे,” ही थीम आहे. त्यासाठी अग्रगण्य आरोग्यसेवा व्यावसायिकांना एकत्र आणणे आणि जनतेमध्ये जागरूकता वाढवणे, हृदयाचे आरोग्य सुधारण्याच्या उद्देशाने प्रभावी धोरणे आणि उपचार पर्यायांवर चर्चा करणे हा या थीम मागचा मुख्य उद्देश आहे.
क्रॉनिक हार्ट फेल्युअर बद्दल थोडी माहिती
हा आजार जेव्हा आपले हृदय पूर्ण शक्तीने रक्त पंप करू शकत नाही तेव्हा या हृदयविकाराला क्रॉनिक हार्ट फेल्युअर म्हणतात. हा आजार उच्च रक्तदाब आणि मधुमेहांसारख्या आजारांमुळे होऊ शकतो. यावर औषधे असली तरीही वाढू शकतो आणि रुग्णाला वारंवार रुग्णालयात भरती करावे लागते.
क्रॉनिक हार्ट फेल्युअरची लक्षणे
या आजाराची लक्षणे अगदी सामान्य आणि सौम्य असतात त्यामुळे रुग्णाला आधी कल्पनाच नसते ही लक्षणे एवढ्या मोठ्या आजाराची असू शकतील. सुरुवातीला फक्त थकवा जाणवत असतो पण हळूहळू याचे प्रमाण वाढते आणि हृदय नीट रक्त पंप करू न शकल्याने शरीरातील फुस्फुसे आणि इतर भागात पाणी भरायला सुरुवात होते. यामुळे खोकला, श्वास घेण्यास त्रास होणे अश्या तक्रारी सुरू होतात आणि लोक डॉक्टरांचा सल्ला घेण्यासाठी जातात पण तोवर उशीर झालेला असतो. याच कारणामुळे डॉक्टर कोणतेही आजारपण अंगावर काढू नका असा सल्ला देतात.
हृदय निकामी होताना मिळणारे संकेत
- अचानक वजन वाढणे
- हृदयविकार असलेल्या रुग्णांना रात्री श्वास घेण्यास त्रास होणे
- जास्त खोकला
- मूर्च्छा येणे
- भूक न लागणे
ही अगदी सामान्य असणारी लक्षणे रुग्णांना जाणवत असतात त्याकडे दुर्लक्ष न करता वेळीच डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा.
हृदय निरोगी ठेवण्यासाठी प्रतिबंधात्मक उपाय
- बॉडी मास इंडेक्स नियंत्रणात ठेवणे (BMI):- BMI श्रेणी – कमी वजन = <18.5, सामान्य वजन = 18.5 – 24.9, जास्त वजन = 25 – 29.9, लठ्ठपणा = 30 किंवा त्याहून अधिक.
- उच्च रक्तदाब (उच्च रक्तदाब) आणि कोलेस्टेरॉलच्या उच्च पातळीवर (हायपरलिपिडेमिया) लक्ष ठेवणे.
- जास्त सोडियमचा वापर मर्यादित करणे कारण यामुळे उच्च रक्तदाबाचा धोका निर्माण होतो.
- प्रारंभिक चिन्हे आणि लक्षणे समजून घेणे आणि कोणतीही गुंतागुंत टाळण्यासाठी योग्य ती पावले उचलणे.
- बैठी जीवनशैली टाळणे, शारीरिक क्रियाकलापांमध्ये गुंतून सक्रिय जीवनशैलीची निवड करणे.
- सल्लामसलत आणि जागरूकता कार्यक्रमांद्वारे हृदयाच्या आरोग्यावर लक्ष ठेवणे.
- निरोगी आणि संतुलित आहार घ्या, ट्रान्स फॅट आणि जंक फूड टाळा.
- धूम्रपान आणि मद्यपान टाळा.
- तणावाचे व्यवस्थापन करायला शिका आणि दर्जेदार झोप घ्या (Quality Sleep).